Overzicht nieuwsflitsen

Windenergiegebieden moeten vrij van niet-ontplofte munitie (UXO) zijn voordat er geheid gaat worden. Daarom wordt zo’n gebied eerst schoongemaakt door de in het gebied gevonden UXO’s te laten ontploffen. Deze ontploffingen veroorzaken een grote hoeveelheid onderwatergeluid, wat effect kan hebben op zeezoogdieren zoals de bruinvis. Wozep heeft daarom een verkennend onderzoek laten uitvoeren naar de extra te verwachten impact op deze zeezoogdiersoort die ontstaat door het laten ontploffen van UXO’s. Op dit onderzoek moet zeker nog een vervolg komen, maar de eerste conclusie duidt er al wel op dat door extra ruimingen relevante impact op bruinvissen te verwachten is. KEC 5.0, de nieuwe versie van het Kader Ecologie en Cumulatie (definitieve versie verwacht begin 2025), heeft een aantal resultaten uit dit onderzoek opgenomen.

Om het effect van aanvaringen en habitatverlies van vogels te kwantificeren zijn zogenoemde dichtheidskaarten in gebruik. Met een nieuwe methodiek zijn er voor een groot aantal voor Wozep relevante zeevogelsoorten dichtheidskaarten ‘nieuwe stijl’ ontwikkeld.

Jaarlijks maken miljoenen trekvogels gebruik van de Noordzee om te migreren. Ze kunnen daarbij gehinderd worden door het groeiende aantal windturbines op zee. Om daar meer over te weten zijn veldstudies nodig. Ter voorbereiding op toekomstige studies heeft Wozep een onderzoek uitgevoerd dat inzicht geeft in de trekvogelsoorten die het meest gevoelig zijn voor de effecten van windenergie op zee. Op deze soorten zal toekomstig veldonderzoek zich als eerste richten.

Kennisontwikkeling over trekkende vleermuizen, met name de ruige dwergvleermuis, en de effecten van windenergie op zee daarop blijft een belangrijk maar lastig te onderzoeken thema. Toch zijn er de afgelopen jaren grote stappen genomen. Allereerst met batdetectoren op zee, en sinds 2017 aangevuld met telemetrie-onderzoek naar de trekrichtingen en de verhouding tussen verplaatsing langs de kust en over zee tijdens de migratie van ruige dwergvleermuizen.

Om de cumulatieve effecten van windparken op zee in de komende jaren beter te kunnen doorrekenen op basis van nieuw ontwikkelde kennis, is het Kader Ecologie en Cumulatie (KEC) steeds in ontwikkeling. Dit jaar verschijnt versie 5.0, waarmee een cumulatieve beoordeling gedaan wordt op de effecten van de Aanvullende Routekaart 2030/2031 op een aantal vogelsoorten, zeezoogdiersoorten, vleermuizen, ecosysteemeffecten en KRM-descriptoren. Met de doorrekening kan worden bepaald of de toekomstige uitrol van de Aanvullende Routekaart binnen de ecologische grenzen blijft en waar er eventuele aanvullende mitigatie of onderzoek nodig is.

Vanuit de programma’s Wozep en MONS is er een project geïnitieerd om de veranderingen in de samenstelling, dichtheid en biomassa van de onderwaterfauna, die is aangehecht aan windturbinepalen, te onderzoeken na de bouw van een offshore windpark. Een speciaal ontwikkelde tool, die deze fauna van een windturbine kan schrapen, is hierbij voor het eerst binnen windpark Hollandse Kust (zuid) getest. De eerste resultaten zijn veelbelovend.

De afgelopen jaren heeft Wozep veel aandacht besteed aan de effecten van de bouw van windparken op populaties zeezoogdieren, zoals zeehonden en vooral bruinvissen. De komende periode is er daarnaast meer aandacht ontstaan voor de operationele fase van windenergie op zee. Daarbij richt het Wozep-programma zich op de vraag of een offshore windpark een geschikt habitat is voor zeezoogdieren. Komen bruinvissen en gewone en grijze zeehonden na de aanlegfase terug in het gebied en hoe is hun gedrag in het windpark? Twee complementaire Wozep-onderzoeken geven meer inzicht.

In een recente Wozep-studie hebben onderzoekers verrassende inzichten verworven over de herfsttrek van ruige dwergvleermuizen over de zuidelijke Noordzee. Zo zijn er significante patronen te herleiden in het trekgedag van deze zoogdiertjes. De studie levert daarmee waardevolle informatie op voor de ontwikkeling van windenergie op zee.

In september 2019 liet Wozep een aantal zeehonden zenderen in de omgeving van windenergiegebied Borssele, waar gebouwd werd aan windparken. Het doel was om zowel het zwem- en foerageergedrag als het gedrag, zoals de keuze voor bepaalde rustplaatsen van deze zeehonden, te monitoren in relatie tot geluid door de bouw van de windparken. Kennis over veranderingen in het gedrag van zeehonden is belangrijk; het geeft een beeld van het effect van geluidsverstoring op de conditie en algehele gezondheid van de dieren.

Met het in december 2022 dienst treden van Jakob Asjes, programmamanager Monitoring, Onderzoek, Natuurversterking, Soortenbescherming (MONS) bij Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving, is MONS nu echt van start gegaan en op stoom aan het komen.

Voor het Wozep-project Bruinvisnetwerk Borssele varen onderzoekers met één van de schepen van de Rijksrederij ieder kwartaal uit naar windpark Borssele. Met deze zogenoemde servicevaartocht controleren ze de meetapparatuur die in het windpark is geïnstalleerd voor het registreren van klikgeluiden van bruinvissen en ander onderwatergeluid. Voor een efficiënte inzet van scheepstijd en -middelen krijgen onderzoekers van andere projecten de gelegenheid om op deze tochten mee te varen. Zo zijn onderzoekers van het ElasmoPower-project inmiddels al vijf keer mee aan boord gegaan.

De afgelopen jaren heeft Waardenburg Ecologie in het windpark Luchterduinen een Wozep-onderzoek uitgevoerd naar het gedrag van vogels in en rondom het windpark. Dit onderzoek heeft waardevolle nieuwe informatie opgeleverd die gebruikt kan worden om tot betere schattingen te komen van de aantallen aanvaringsslachtoffers als gevolg van windenergie op zee.

Vanuit de projecten die Waardenburg Ecology heeft gedaan voor Wozep heeft ecoloog Astrid Potiek meegewerkt aan een internationaal artikel over de effectbeoordeling (impact assesment) van offshore windparken. Dit artikel is recent gepubliceerd in het gerenommeerde blad Biological Conservation.

Op 13 december 2022 is Maja Bradarić van de Universiteit van Amsterdam gepromoveerd op het onderwerp vogeltrek op de Noordzee en de mogelijkheid die trek te voorspellen.

In 2022 was het 15 jaar geleden dat de bouw van het Prinses Amalia Windpark, voor de kust van Noord-Holland, is voltooid. Een goed moment om zien of er na15 jaar sprake is van verschil tussen de bodemdieren die voorkomen in het windpark enerzijds en anderzijds op referentielocaties buiten het windpark.