Nieuw vogelvoorspellingsmodel kan bijdragen aan minder vogelslachtoffers door windparken op zee
Op 13 december 2022 is Maja Bradarić van de Universiteit van Amsterdam gepromoveerd op het onderwerp vogeltrek op de Noordzee en de mogelijkheid die trek te voorspellen. Rijkswaterstaat had de universiteit opdracht gegeven voor dit onderzoek. Het voorspellingsmodel dat dit onderzoek heeft voortgebracht is een belangrijk onderdeel van een curtailment-procedure bij windenergie op zee: het (nagenoeg) stopzetten van windturbines zodra er massale vogeltrek over zee op rotorhoogte wordt verwacht.
Ieder jaar vliegen er tijdens de voorjaars- en najaarstrek miljoenen trekvogels over de Noordzee. Het gaat hierbij om enkele honderden verschillende soorten, zoals zangvogels, steltlopers, eenden, zwanen, ganzen. Tijdens de vogeltrek kunnen trekvogels, als zij op rotorhoogte vliegen, in aanvaring komen met rotorbladen en sterven. Om aanvaringsslachtoffers onder trekvogelsoorten te beperken is een voorschrift aan de kavelbesluiten voor windparken op zee verbonden dat toeziet op het zoveel mogelijk vermijden van aanvaringsslachtoffers bij pieken in de vogeltrek. In eerste instantie was het idee om op basis van (near) realtime data de turbines stop te zetten (ook wel curtailen genoemd) bij grote vogeltrek. Het bleek echter dat het stopzetten op basis van real time gegevens voor alle windparken, gezien de impact op het hoogspanningsnet en de energieprijzen, redelijkerwijs niet mogelijk is.
Twee dagen van tevoren wordt vogeltrek voorspeld
Dat is de reden geweest dat Rijkswaterstaat het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica van de Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft gevraagd een voorspellingsmodel van vogeltrek op rotorhoogte te ontwikkelen. Uitgangspunt voor het model is om twee dagen van tevoren een (massale) vogeltrek te voorspellen. Er is dan voldoende tijd om een procedure voor curtailment in gang te zetten en tegelijkertijd de stabiliteit van het hoogspanningsnet te garanderen.
Dinsdag 13 december 2022 zag het voorspellingsmodel het levenslicht. Die dag is Maja Bradarić gepromoveerd op het ontwikkelen van kennis over de vogeltrek op de Noordzee en het realiseren van dit model. Ecologen van het Wind op zee ecologisch programma Wozep (dat Rijkswaterstaat uitvoert in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat) zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling.
Invloed van weer, seizoen en tijdstip van de dag
De Noordzee is een belangrijk kruispunt voor de vogeltrek binnen de Oost-Atlantische vogeltrekroute. De Noordzee is ook een plek waar veel windparken worden gebouwd. In haar proefschrift beschrijft Maja Bradarić hoe omgevingsfactoren de seizoenspatronen van nachtelijke vogeltrek over de zuidelijke Noordzee beïnvloeden. Met offshore vogelradargegevens en verschillende soorten modellen heeft ze onderzocht hoe lokale en synoptische weersomstandigheden - drukpatronen, fronten, windrichting en -snelheid en de korte termijn-veranderingen daarin -, het tijdstip van de dag en het seizoen, van invloed zijn op vertrekbeslissingen, seizoensgebonden trekrichtingen, vlieghoogten en migratie-intensiteit van trekvogels over de zuidelijke Noordzee.
In haar onderzoek laat Bradarić zien hoe vogels in verschillende seizoenen verschillende trekrichtingen hebben, wat erop wijst dat ze in de lente en de herfst verschillende routes gebruiken. Migratie vindt voornamelijk plaats op lage hoogtes (onder 300 m), behalve tijdens intense vogeltreknachten in het voorjaar, wanneer over het algemeen positieve windondersteuning vogels ertoe aanzet gebruik te maken van hogere windsnelheden op grotere hoogtes. Hogedruksystemen, die zorgen voor stabiel weer en wind in de rug, leiden tot intensieve vogeltrek over de Noordzee. Het voorspellingsmodel dat Maja Bradarić aan de hand van al die verzamelde kennis heeft ontwikkeld zal door de overheid worden gebruikt om te bepalen op welke momenten de curtailment-procedure van windparken in moet gaan. Vanaf februari 2023 start hiermee een proef.
Meer weten?
Zie voor het onderzoek ‘On the radar: weather, bird migration and aeroconservation over the North Sea’ de website van de UvA: PhD defence ceremony Maja Bradarić - Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics - University of Amsterdam (uva.nl).
Op de site van het Noordzeeloket is meer informatie te vinden over de curtailment-procedure: zie onder Windenergie op zee/StartStop. Op die site is over dit onderwerp ook een filmpje te vinden, zie Vogeltrek voorspellen met radars bij windparken op zee.