Juridisch beleidskader
De Nederlandse overheid is wettelijk verplicht om voor het beheer en gebruik van de Noordzee beleid te maken. Overkoepelende thema’s in het beleid voor de Noordzee zijn ruimtelijke planning, het bereiken en behouden van de goede milieutoestand en de zorg voor een goede balans tussen enerzijds de functies en het gebruik en anderzijds de draagkracht van het Noordzeesysteem.
De formeel-juridische basis voor dit beleid is gegeven in de Waterwet en de EU-Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM).
Waterwet
De Waterwet verplicht het Rijk tot het opstellen van een nationaal waterplan én een beheer- en ontwikkelplan voor de rijkswateren. Naar verwachting gaat in de periode 2022-2023 een groot deel van de Waterwet op in de (nieuwe) Omgevingswet, die beleid en beheer combineert in de vorm van een programma. Het Rijk heeft daarom voor de periode 2022-2027 de afzonderlijke plannen voor beleid en beheer samengevoegd in het Nationaal Waterprogramma 2022-2027 (NWP).
Het Noordzeebeleid moet volgens de nu nog geldende Waterwet in het Nationaal Waterprogramma zijn opgenomen. Dit is op hoofdlijnen gebeurd, terwijl de uitgebreide onderbouwing van het beleid in het Programma Noordzee 2022-2027 als zelfstandig leesbare bijlage aan het NWP is toegevoegd.
Het Nationaal Waterprogramma is voor de ruimtelijke aspecten ook een structuurvisie in de zin van de Wet ruimtelijke ordening.
Verplichtingen vanuit de KRM
De EU-Kaderrichtlijn Mariene Strategie is in Nederland uitgewerkt in de drie delen van de Mariene Strategie. Elk deel doorloopt een zesjarige cyclus van toepassing, evaluatie en actualisering.
Op grond van het Waterbesluit, een algemene maatregel van bestuur onder de Waterwet, moet het Programma Noordzee 2022-2027 vanuit de Mariene Strategie de goede milieutoestand van de Noordzee omschrijven én de daarmee samenhangende reeks milieudoelen en bijbehorende indicatoren. Ook moet het Programma van maatregelen van de Mariene Strategie hierin zijn opgenomen. Dit laatste is gerealiseerd door het in 2022 geactualiseerde deel 3 van de Mariene Strategie, het Programma van maatregelen, als bijlage aan het Programma Noordzee 2022-2027 toe te voegen.
Verplichtingen voor het Ruimtegebruik
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI 2020) bevat de strategische hoofdlijnen van het beleid voor de fysieke leefomgeving. Het Programma Noordzee 2022-2027 werkt deze verder uit voor de onderdelen die voor de Noordzee relevant zijn.
Ook vanuit het Europees perspectief gelden verplichtingen die in het Programma Noordzee 2022-2027 zijn doorgevoerd. Op grond van de Kaderrichtlijn Maritieme Ruimtelijke Planning (MRP) is bijvoorbeeld het kader opgenomen om het ruimtegebruik op zee te plannen. Dat geldt ook voor het maritiem ruimtelijk plan en de afwegingskaders voor vergunningverlening. Het Programma Noordzee 2022-2027 is tevens een structuurvisie in de zin van de Wet ruimtelijke ordening (Wro).
Internationale verplichtingen
Het VN-Zeerechtverdrag (UNCLOS) is het alomvattende juridische kader voor het gebruik van zeeën en oceanen. De meer op concrete thema’s toegespitste mondiale, regionale en bilaterale verplichtingen en afspraken zijn beschreven op de pagina Beleidskader internationaal.
Wetten van kracht in de EEZ
Buiten de Nederlandse territoriale zee (de 12-mijlszone) zijn in de Exclusieve Economische Zone (EEZ) alleen de wetten van toepassing die voor die zone door de wetgever van kracht zijn verklaard. Dat zijn bijvoorbeeld de Waterwet, de Mijnbouwwet en de Ontgrondingenwet. Met de inwerkingtreding van de Wet Natuurbescherming op 1 januari 2017, is de natuurbeschermingsregelgeving ook van kracht geworden binnen de EEZ.