Aanvaringen

Er zijn drie deelonderwerpen binnen het onderzoeksthema Aanvaringen:

• Schip-turbine aanvaringen
• Schip-schip aanvaringen
• Menselijke factoren

‘Schip-turbine aanvaringen’ gaat over aanvaringen tussen schepen en windturbines. ‘Schip-schip aanvaringen’ gaat over aanvaringen tussen schepen onderling (in de buurt van windparken). En ‘human factors’ onderzoekt de invloed van mensen op de scheepvaartveiligheid: welke keuzes maken zij in stressvolle situaties, zijn ze zich voldoende bewust van de omgevingsgevaren en welke rol spelen taal- of cultuurverschillen?

Onderzoek gevolgschade schip-turbine aanvaringen

Kennis van de gevolgen van schip-turbine aanvaringen helpt de professionals van MOSWOZ om veiligheidsadviezen te geven en de handelingsprotocollen bij incidenten te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan een advies om te zorgen voor geschikte oliebestrijdingsmiddelen. Of een advies om de buitenhutten te ontruimen wanneer een cruiseschip een windpark in dreigt te drijven.

In 2020 is een verkennend onderzoek gedaan naar de schade die ontstaat bij schip-turbine aanvaringen. Zo is kennis opgedaan over wat er bij aanvaringen gebeurt met de windturbines. Afhankelijk van het type schip en de manier van aanvaren, kan de windturbine onbeschadigd blijven, ombuigen, breken of zelfs omvallen. De invloed van omgevingsfactoren op de schade, zoals de wind, golven en scheepsbelasting, wordt nader onderzocht.

Begin 2024 is een vervolgonderzoek afgerond dat de waarschijnlijke gevolgen van aanvaringen in beeld brengt. Een computermodel voorspelt wat er in theorie in verschillende situaties gebeurt. Het geeft aan welk 'bezwijkgedrag' mag worden verwacht bij aanvaringen. Het onderzoeksrapport beschrijft acht mogelijke gevolgschades: van lichte schade tot een windturbine die volledig uit de bodem wordt gevaren. Van deze acht mogelijke gevolgschades zijn 2D-animaties gemaakt.

Kennis van de gevolgen van schip-turbine aanvaringen helpt de professionals van MOSWOZ om veiligheidsadviezen te geven en de handelingsprotocollen bij incidenten te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan een advies om te zorgen voor geschikte oliebestrijdingsmiddelen. Of een advies om de buitenhutten te ontruimen zodra schepen een windpark in dreigen te drijven.

BowTies schip-schip en schip-turbine aanvaringen

In 2022 zijn er twee rapporten uitgebracht over de risico’s van aanvaringen op de Noordzee. Het eerste rapport, ‘Geactualiseerde BowTie aanvaringen schepen’, gaat over aanvaringen tussen schepen op de Noordzee, ook dicht bij windparken. ‘BowTies Schip-Windturbine aanvaring op de Noordzee’, het tweede rapport, gaat over de risico’s van schip-turbine aanvaringen. BowTie, letterlijk ‘vlinderstrik’, is een methode om op een duidelijke manier te laten zien wat de mogelijke oorzaken en gevolgen van een ongewenste gebeurtenis zijn. In beide rapporten staan adviezen voor  beheersmaatregelen, zoals het beter volgen van de scheepvaart rondom windparken, oefeningen voor noodgevallen en de inzet van extra noodhulpslepers (ERTV’s).

Eind 2024/begin 2025 worden beide BowTies geactualiseerd op basis van monitoring, nieuwe kennis binnen MOSWOZ en overige ontwikkelingen in relatie tot scheepvaart en windparken op de Noordzee.

Simulatieonderzoek menselijke factoren

Ook menselijke factoren spelen een rol bij het risico op aanvaringen. Net als op de weg, moeten mensen op zee soms keuzes maken in stressvolle situaties. Hoe reageert een stuurman bijvoorbeeld op een ander schip dat gevaarlijk dichtbij komt? Een verkeerde keuze kan dan tot een aanvaring leiden.

Om meer inzicht te krijgen in deze ‘human factors’ vindt eind 2024 een groot simulatieonderzoek plaats. Bij dit onderzoek gaan maritieme professionals werken in een virtuele omgeving met stressvolle situaties in de buurt van windparken op de Noordzee. De oefeningen zijn zeer realistisch: het lijkt alsof de deelnemers een schip besturen op een levensechte, toekomstige (2030+) Noordzee.

De oefeningen verlopen volgens speciaal ontwikkelde scenario’s. De thematrekkers van MOSWOZ hebben voor elk thema onderzoeksvragen opgesteld over menselijke factoren die een rol spelen bij scheepvaartveiligheid. Deze vragen, die de individuele thema’s overstijgen, zijn samengevoegd tot 8 uitgewerkte simulatiescenario's. In april 2024 is het rapport met de simulatiescenario’s (pdf, 5 MB) opgeleverd.

Het simulatieonderzoek moet per scenario een of meerdere onderzoeksvragen beantwoorden. Het levert naar verwachting waardevolle inzichten op over de manier waarop mensen informatie verwerken en hoe ze op zee beslissingen nemen. Zo kan worden bepaald of aanvullende maatregelen nodig zijn, en zo ja, welke. Denk bijvoorbeeld aan extra ondersteuning voor de zeevarenden op het gebied van opleiding en training of techniek.