Sociaal-economische analyses 2017

Hieronder volgt een toelichting op de belangrijkste verschillen tussen de analyses die zijn uitgevoerd in 2010 en in 2017, en worden de belangrijkste resultaten kort besproken.

Economische analyse van het gebruik van de Noordzee (CBS, 2017a) (pdf, 1 MB)

De huidige rapportage is ten opzichte van de vorige versie vanzelfsprekend voorzien van gegevens voor recentere jaren: waar in de vorige versie werd gekeken naar 1995, 2000 en 2007, is de analyse nu uitgevoerd voor de jaren 2005, 2010 en 2014. Daarnaast is de analyse uitgebreid met twee onderdelen: Ten eerste wordt het relatieve belang van de maritieme economie tussen landen vergeleken met behulp van Eurostat data. En ten tweede wordt de mogelijkheid bekeken om meer specifieke mariene sectoren zoals gespecificeerd door OSPAR te onderzoeken. Hierbij gaat het onder meer om aquacultuur, zand- en grindwinning, en toerisme en recreatie. De resultaten tonen verschillende interessante trends, waarvan een paar hier worden samengevat:

• De belangrijkste macro-economische trend over de periode 2005-2014 is vanzelfsprekend de recessie die is veroorzaakt door de financiële crisis. Deze heeft vooral effect gehad op activiteiten op zee (circa 5% vermindering van de bruto toegevoegde waarde tussen 2005 en 2010) en in de zeehavens (circa 6% vermindering). Het effect is relatief minder uitgesproken geweest voor de activiteiten in het kustgebied.
• De groei van de werkgelegenheid in de Noordzee-economie is het grootst in de sector "Recreatieve, culturele en sportieve activiteiten" sector (36% groei tussen 2005 en 2014).
• In zijn algemeenheid geldt dat de sectoren op zee die het meest bijdragen aan de toegevoegde waarde minder bijdragen aan de werkgelegenheid. Een voorbeeld hiervan is de olie- en gas industrie, waar relatief weinig mensen werken, maar een hoge toegevoegde waarde wordt gegenereerd.

Analyse van de aan de aantasting van het mariene milieu verbonden kosten (WER, 2017)

De Europese werkgroep die zich bezighoudt met economische en sociale analyses voor de Kaderrichtlijn Mariene Strategie heeft in haar handreiking een aantal mogelijke methoden beschreven hoe deze analyse zou kunnen worden uitgevoerd. In 2010 heeft het Wageningen Economic Research (WER) de kosten-gebaseerde methode toegepast. Dat is in de huidige studie ook gedaan. Daarnaast is een verkenning uitgevoerd naar de mogelijke toepassing van de eveneens in de handreiking beschreven ecosysteemgoederen en -diensten benadering.

Uit de analyses blijkt dat de totale kosten die in 2015 zijn gemaakt om milieuaantasting in het Nederlandse deel van de Noordzee tegen te gaan tenminste € 453-1,584 mln bedragen. Dit getal is niet zonder meer te vergelijken met de € 1,588 mln die in de eerdere studie werd gepresenteerd voor 2010, door het gebruik van een andere definitie van huidig beleid die meer aansluit bij de maatregelen die beschreven staan in de Mariene Strategie deel 3.

Uit de in deze studie uitgevoerde verkenning naar toepassing van het concept ‘ecosysteemdiensten’ blijkt dat het concept, de methode en de empirische toepassing nog niet volwassen genoeg zijn om te worden toegepast. Dit komt onder meer door een gebrek aan consensus over de methode om ecosysteemdiensten te waarderen in relatie tot de hoeveelheid menselijk kapitaal die moet worden ingezet, onvoldoende inzicht in de relevante relaties binnen en tussen biotische, fysieke en economische processen om de veranderingen in ecosysteemdiensten te kunnen kwantificeren, en te weinig studies die kunnen worden gebruikt om de monetaire waarde van ecosysteemdiensten te bepalen.

Verkenning naar Natuurlijk Kapitaal Rekeningen voor de Noordzee (CBS, 2017b) (pdf, 1.4 MB)

Net als voor de analyse van de aan de aantasting van het mariene milieu verbonden kosten, heeft de eerder genoemde Europese Werkgroep in haar handreiking ook voor de economische beschrijving van het gebruik van het mariene milieu meerdere methoden beschreven. Hierboven is de aanpak door middel van waterrekeningen beschreven. Het Centraal bureau voor de Statistiek (CBS) heeft in 2017 een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om de ecosysteemgoederen en diensten benadering toe te passen. Dit zou kunnen aan de hand van 5 verschillende rekeningen:

1. Rekening met de omvang van de verschillende ecosysteemtypen;
2. Rekening die de toestand van de ecosystemen beschrijft;
3. Rekening waarin fysiek aanbod en gebruik van ecosysteemdiensten wordt gepresenteerd;
4. Rekening waarin aanbod en gebruik van ecosysteemdiensten in geld wordt uitgedrukt, en;
5. Rekening waarin de omvang van het natuurlijk kapitaal in geld wordt uitgedrukt.

In deze studie is vooral bekeken wat er zou moeten worden gedaan om een dergelijk stelsel van Natuurlijk Kapitaal rekeningen op te zetten. Voor het daadwerkelijk uitwerken ervan wordt voorgesteld om hier een meerjarenproject van te maken.